Հեպատիտ. լյարդի բորբոքային հիվանդություն

Սուր հեպատիտ։ Տարբերում են 2 հիմնական խումբ,

1. վարակային և
2. տոքսիկոալերգիկ (Զ.Ա. Բոնդար)։

Վարակային հեպատիտներին են պատկանում վիրուսային (Բոտկինի հիվանդություն), սալմոնելոզի, վարակային մոնոնուկլեոզի, լեպտոսպիրոզի ժամանակ առաջացող հեպատիտները և այլն։ Լյարդի տոքսիկոալերգիկ ախտահարումները լինում են տոքսիկ և ալերգիկ բնույթի։ Սուր տոքսիկ հեպատիտներ կարող են առաջանալ որոշ դեղամիջոցներից (ՊԱՍԿ, իզոնիկոտինաթթվի ածանցյալներ, մկնդեղ, քլորոֆորմ, սուլֆանիլամիդներ և այլն), արդյունաբերական թույներից (կապար, ֆոսֆորային ինսեկտիցիդներ և այլն), սնկային թույներից։ Նշված թույների մեծ մասը կուտակվում է լյարդում, որտեղ նրանք չեզոքանում են և արտազատվում։ Տոքսիկ ազդեցության հետևանքով թույները թափանցում են լյարդային բջիջների մեջ և խախտում նյութափոխանակությունը, ներբլթակային արյան շրջանառությունը։ Ախտաբանական պրոցեսի զարգացման համար մեծ նշանակություն ունեն օրգանիզմի աուտոսենսիբիլիզացիայով ընթացող իմունաբանական խանգարումները։ Սուր հեպատիտի դեպքում լյարդի առանձին գոտիներում ճարպային դիստրոֆիայի երևույթներ և բլթակների կենտրոնական բջիջների նեկրոզներ են զարգանում։

Ալերգիկ հեպատիտներ ծագում են օրգանիզմ թափանցող այն նյութերից, որոնք օժտված են սենսիբիլիզացնող հատկություններով։ Նման դեպքերում մեծ նշանակություն ունի օրգանիզմի սենսիբիլիզացիային նախորդող ալերգիկ նախատրամադրվածությունը։

Սուր հեպատիտի կլինիկական պատկերը շատ նման է վիրուսային հեպատիտի արտահայտություններին։ Թեթև դեպքերում սուր հեպատիտը կարող է ընթանալ առանց ախտանիշների և հայտնաբերվել միայն հիվանդների մանրամասն քննությունների դեպքում։ Բնորոշ են ախորժակի բացակայությունը, սրտխառնոցը, փսխումը։ Թեթև դեպքերում դեղնուկ կարող է չլինել։ Դեղնուկ հաճախ հանդիպում է հիվանդության ծանր ձևի ժամանակ, որն արտահայտվում է մաշկի և լորձաթաղանթների դեղին գունավորումով, գունազրկված կղանքով, մուգ գարեջրի գույնի մեզով։ Հեմոռագիկ համ ախտանիշի միացումը, սուրճի նստվածքի գույնով փսխումը, որովայնի ցավերը կարող են վկայել լյարդախիթի զարգացման մասին, որը մանկական տարիքում շատ հազվադեպ է հանդիպում։ Նկատվում է լյարդի և փայծաղի որոշ մեծացում և ցավոտություն։

Լաբորատոր հետազոտությունների ժամանակ հայտնաբերվում են հիպերբիլիռուբինեմիա, ալդոլազա, լակտատդեհիդրոգենազա ֆերմենտների ակտիվության բարձրացում, արյան շիճուկում a2 և, հազվադեպ գամագլոբուլինների պարունակության ավելացում, թիմոլային, սուլեմային և այլ նստվածքային նմուշների խանգարումներ։

Ժամանակին սկսած բուժման դեպքում հիվանդը հաճախ լրիվ ապաքինվում է։ Որոշ հիվանդների մոտ հիվանդությունը կարող է քրոնիկական ընթացք ստանալ, իսկ հետագայում ավարտվել լյարդի ցիռոզով։ Լյարդի սուր դիստրոֆիան սուր լյարդային կամ լյարդաերիկամային անբավարարություն ունեցող երեխաների մոտ խիստ հազվադեպ է հանդիպում։

Բուժումը։ Անկողնային ռեժիմ։ Դիետան պետք է լինի ճարպերի սահմանափակումով և ածխաջրերի քանակի ավելացումով։ Նշանակվում են C, A, B խմբի վիտամիններ, լիպոտրոպ և այլ ախտանշանային միջոցներ։

Քրոնիկական հեպատիտ։ Երկարատև բորբոքային-դիստրոֆիկ պրոցես է, որը չափավոր արտահայտված ֆիբրոզով է ուղեկցվում։

Քրոնիկական հեպատիտը երեխաների մոտ, որպես կանոն, սուր հեպատիտի ավարտման ձևերից է։ Ծագումը, շատ դեպքերում, կապված է սուր շիճուկային հեպատիտի հետ։ Էպիդեմիկ հեպատիտը հաճախ քրոնիկականի է վերածվում հիվանդության ավելի ծանր ձևերի դեպքում։ Քրոնիկական հեպատիտները կարող են լինել տարածուն և օջախային (Ե.Մ. Տարեև): Օջախային քրոնիկական հեպատիտներ առաջանում են լեյշմանիոզի, մալարիայի, սիֆիլիսի, բրուցելոզի, ռևմատիզմի, վարակային մոնոնուկլեոզի, սեպսիսի ժամանակ և այլն։ Քրոնիկական հեպատիտը կարող է պայմանավորված լինել լեղուղիների բորբոքային պրոցեսով, ներլյարդային երկարատև լեղականգով, ընդհանուր լեղածորանի քարային խցանումով կամ սպիական սեղմումով։ Նկարագրված են դեղորայքային տոքսիկոալերգիկ հեպատիտներ՝ կապված որոշ դեղամիջոցների երկարատև օգտագործումից կամ նրանց նկատմամբ ունեցած գերզգայնությունից (ՊԱՍԿ, ստրեպտոմիցին, տետրացիկլին, միլիպրամին, ռեոպիրին, բուտադիոն, բարբիտուրատներ և այլն):

Վերջին տարիների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ քրոնիկական հեպատիտի ախտածնությունում մեծ նշանակություն ունեն աուտոիմուն պրոցեսները (լյարդի հյուսվածքի նկատմամբ սենսիբիլիզացված լիմֆոցիտների հայտնաբերում): Աուտոիմուն խանգարումների մեխանիզմում վճռական դեր է խաղում լիմֆոիդ հյուսվածքի բնածին անբավարարությունը։

Բնորոշ են թուլությունը, ախորժակի նվազումը, գլխացավերը, սրտխառնոցը, աջ թուլակողմում զգացվում է ծանրություն և պարբերական ցավեր։ Հազվադեպ նկատվում է դեղնություն, մաշկային քոր, սուբֆեբրիլ ջերմություն։ Շոշափման ժամանակ հայտնաբերվում է լյարդի չափավոր մեծացում և ցավոտություն։ Կենսաքիմիական հետազոտությամբ հայտնաբերվում է դիսպրոտեինեմիա (ալբումինների կոնցենտրացիայի նվազում և գլոբուլինների ավելացում), սպիտանստվածքային նմուշների դրական արդյունքներ (Տակատա-Արաի, սուլեմային ռեակցիաների և այլն)։ Արյան շիճուկում բարձրանում է ամինոտրանսֆերազների, հիմնային ֆոսֆատազայի պարունակությունը։ Հիվանդների որոշ մասի մոտ հայտնաբերվում է չափավոր հիպերբիլիռուբինեմիա (ուղղակի)։ Ախտորոշման հաստատմանն օգնում է նաև լյարդի պունկցիոն բիոպսիան։ Լյարդի սփռագրության ժամանակ լյարդային հյուսվածքում ռադիոիզոտոպային պատրաստուկի նվազում կամ անհավասարաչափ կուտակում է հայտնաբերվում։       

Լյարդաբանների եվրոպական կոնգրեսի առաջարկությունների համաձայն (1968 թ.) տարբերում են քրոնիկական հեպատիտի հետևյալ ձևերը`

1. ագրեսիվ,
2. մնայուն (պերսիստայհն),
3. լեղականգային։

Ագրեսիվ քրոնիկական հեպատիտին հատկանշական է ծանր ընթացքը` «լյարդային փոքր անբավարարության» նշաններով։ Վերջինս արտահայտվում է անցողիկ դեղնուկով, քնկոտությամբ, մաշկային արյունազեղումներով, քթային արյունահոսություններով, անոթային «աստղիկներով», երկաթ-դեֆիցիտային սակավարյունությամբ, սրտային փոփոխություններով։ Երբեմն նկատվում է չափավոր արտահայտված սպլենոմեգալիա։

Մնայուն (սակավ ակտիվ, բարորակ) քրոնիկական հեպատիտն ընթանում է առանց ախտանիշների կամ աննշան արտահայտություններով և լաբորատոր ցուցանիշների ոչ մեծ փոփոխություններով։

Քրոնիկական լեղականգային հեպատիտը շատ հազվադեպ է հանդիպում։ Հիմնական կլինիկական արտահայտությունները մաշկային քորն ու դեղնուկն են։ Արյան մեջ խիստ ավելանում է անուղղակի բիլիռուբինի քանակը, ինչպես նաև բարձրանում է հիմնային ֆոսֆատազայի, տրանսամինազայի ակտիվությունը։ Երեխաների մոտ այս ձևն անխուսափելիորեն ավարտվում է լյարդի բիլիար (լեղային) ցիռոզով։ Հեպատիտների նշված ձևերը միմյանցից ավելի հավաստի տարբերելու համար օգտվում են լյարդի պունկցիոն բիոպսիայից և լապարոսկոպիայից։

Բուժումը։ Անհրաժեշտ է բուժման 3 հիմնական գործոնների զուգակցումը՝ ռեժիմ, դիետա, դեղամիջոցներ։

Սրացման շրջանում հիվանդը պետք է պահպանի անկողնային ռեժիմ։ Թույլ ընթացող պրոցեսի դեպքում անհրաժեշտ է սահմանափակել ֆիզիկական ծանրաբեռնումները։ Հիվանդանոցում կամ տանը բուժվելիս հիվանդը պետք է գտնվի կիսաանկողնային ռեժիմում։ Ռեմիսիայի փուլում հիվանդը պետք է սովորական ռեժիմ ունենա, սակայն առանց ֆիզիկական ծանրաբեռնումների, հաճախի մանկական հիմնարկներ։ Չի կարելի վազել, ցատկոտել, զբաղվել սպորտով։ Պետք է հետևել, որպեսզի երեխան որովայնի որևէ հարված չստանա։ Դիետան հիմնականում պետք է լինի գերազանցապես սպիտակուցային և ածխաջրային։ Բացառվում են կծուն և թթուն, տապակած կերակուրները, դժվարամարս կենդանական ճարպերը։ Նպատակահարմար սննդամթերք են կաթը, կաթնաշոռը, կաթնասերը, մածունը, անյուղ տավարի միսը և ձուկը, թերխաշ ձուն, թարմ կանաչեղենը, մրգերը։ Որոշ չափով սահմանափակվում է աղը։ Նշանակվում են B1, B2, B6, B12, C վիտամիններ, նիկոտինաթթու, ֆոլաթթու։ Ավելի սուր դեպքերում տրվում են կորտիկոստերոիդների ոչ մեծ դեղաչափեր։ Դեզինտոքսիկացիայի նպատակով ցուցված են հեղուկների ներարկումները։ Լյարդում վերականգնման պրոցեսների բարելավման նպատակով կիրառվում են անաբոլիկ ստերոիդներ: Հիվանդության երկարատև ընթացքի և վերոհիշյալ բուժումից արդյունքի բացակայության դեպքում նշանակվում են իմունոդեպրեսանտներ։ Օգտագործվում են նաև լյարդի մզվածքներ և հիդրոլիզատներ։

Քրոնիկական հեպատիտի թեթև և միջին ծանրության ձևերի դեպքում առաջարկվում է սանատոր-առողջարանային բուժում (Էսենտուկի, ժելեզնովոդսկ, Տրուսկավեց, Հանքավան, Ջերմուկ):

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ